Một bức điêu khắc đương thời của tám người trong mười ba người tham gia Âm mưu thuốc súng, thực hiện bởi Crispijn van de Passe. Fawkes đứng thứ ba từ bên phải qua.

Năm 1604, Fawkes tham gia một nhóm Công giáo nhỏ tại Anh do Robert Catesby chỉ huy và lập ra kế hoạch ám sát Vua James theo đạo Tin lành để Công chúa Elizabeth lên ngôi vua, người đứng thứ ba trong thứ tự nối ngôi.[15][16] Fawkes được miêu tả bởi linh mục Dòng tên và người bạn cũ Oswald Tesimond là "dễ tiếp xúc và cư xử vui vẻ, không thích những cãi nhau và xung đột… người tình nghĩa với bạn ông". Tesimond cũng xác nhận Fawkes là "một người đàn ông có kỹ năng cao trong các vấn đề chiến tranh," và do sự pha trộn giữa lòng trung thành và sự chuyên nghiệp đã khiến những người trong Âm mưu thuốc súng nể ông.[3] Tác giả Antonia Fraser miêu tả Fawkes là "một người đàn ông cao lớn, đầy sức mạnh, với mái tóc nâu đỏ dày, bộ râu mép theo truyền thống thời đó và bộ râu nâu đỏ rậm rạp," và cho rằng ông là "một người đàn ông của hành động… có khả năng lập luận thông minh cũng như sức chịu đựng về thể chất nên phần nào gây bất ngờ cho kẻ thù của mình."[5]

Cuộc gặp mặt lần đầu của năm tên đồng phạm chính nhằm ngày chủ nhật ngày 20 tháng 5 năm 1604, tại một nhà trọ có tên Duck và Drake ở khu phố Strand thượng lưu của Luân Đôn.[lower-alpha 8] Trong một cuộc gặp mặt trước đó với Thomas Wintour và John Wright, Catesby đã đề ra ý định giết nhà Vua và lật đổ chính quyền bằng cách cho nổ "Nghị viện bằng thuốc súng." Catesby thuyết phục được Wintour đến lục địa để tìm kiếm sự giúp đỡ mặc dù ban đầu ông phản đối kế hoạch này. Wintour đã gặp cảnh sát trưởng của Castile, gián điệp người Wales bị lưu đày Hugh Owen,[18] và ngài William Stanley, người nói rằng Catesby sẽ không được nhận sự hỗ trợ nào từ Tây Ban Nha. Tuy nhiên, Owen đã giới thiệu Wintour cho Fawkes, người đã rời khỏi nước Anh trong nhiều năm và do đó hầu như không có tiếng tăm ở nước Anh. Wintour và Fawkes là những người đương thời; mỗi người đều đã đi lính và hiểu rõ rằng nước Tây Ban Nha sẽ không giúp họ. Wintour nói với Fawkes về kế hoạch của họ là "phải lên kế hoạch ở Anh do Tây Ban Nha sẽ không giúp chúng ta vì nền hòa bình giữa hai nước,"[3] và do đó trong tháng 4 năm 1604 hai người họ đã trở lại nước Anh.[17] Tin tức từ Wintour không làm cho Catesby ngạc nhiên; mặc dù có những tín hiệu tốt từ chính quyền Tây Ban Nha, ông vẫn sợ rằng "Tây Ban Nha vẫn sẽ không giúp họ."[lower-alpha 9]

Một trong những đồng phạm, Thomas Percy, được thăng cấp vào tháng 6 năm 1604 và được phép vào nhà của John Whynniard ở London, là quản gia tủ quần áo của vua. Fawkes trở thành người làm và bắt đầu sử dụng biệt danh là John Johnson, người giúp việc cho Percy.[20] Tài liệu đương thời của công tố (lấy từ lời thú tội của Thomas Wintour)[21] cho rằng những đồng phạm đã cố đào một đường hầm từ dưới căn nhà Whynniard đến Nghị viện, mặc dù câu chuyện này có thể đã bị chính phủ dựng lên; công tố không đưa ra được bằng chứng về sự tồn tại của đường hầm đó và không tìm thấy bất kỳ dấu vết nào về đường hầm đó; bản thân Fawkes cũng không thú nhận sự tồn tại của đường hầm cho đến khi bị tra khảo lần thứ năm, nhưng ngay cả khi đã thú nhận ông cũng không thể xác nhận được vị trí của đường hầm.[22] Nếu câu chuyện là đúng thì vào tháng 12 năm 1604 khi những tên đồng phạm đang bận rộn đào đường hầm từ ngôi nhà thuê của họ đến Thượng viện, họ đã dừng kế hoạch đó khi nghe thấy một tiếng ồn ở trên. Fawkes được cử đi để điều tra và khi trở về, ông báo là có người đàn bà góa phụ đang dọn dẹp ở hầm mộ gần đó, ngay bên dưới Thượng viện.[3][23]

Những kẻ âm mưu mua hợp đồng thuê phòng, thuộc quyền sở hữu của John Whynniard. Do không được sử dụng và bẩn thỉu, căn phòng được cho là một nơi lý tưởng để cất giữ thuốc súng.[24] Theo Fawkes, 20 thùng thuốc súng được đưa vào trước tiên, sau đó chuyển thêm 16 thùng nữa vào ngày 20 tháng 7.[25] Tuy nhiên vào ngày 28 tháng 7, do có nguy cơ bùng phát bệnh dịch hạch nên đã hoãn mở Nghị viện đến thứ Ba ngày 5 tháng 11.[26]

Hoạt động ở nước ngoài

Để nhận được sự giúp đỡ từ phía ngoại quốc, vào tháng 5 năm 1605 Fawkes ra nước ngoài và nói cho Hugh Owen biết về kế hoạch của mình.[27] Vào một thời điểm nào đó trong chuyến đi, tên của ông đã xuất hiện trong hồ sơ của Robert Cecil, Bá tước thứ nhất của Salisbury, người có mạng lưới gián điệp khắp Châu Âu. Một trong những gián điệp, Captain William Turner, có thể đã bỏ tên Fawkes vô hồ sơ. Mặc dù thông tin cung cấp cho Salisbury thường không có gì ngoài những kế hoạch xâm lược mơ hồ, và không bao gồm bất cứ điều gì liên quan tới Âm mưu thuốc súng, ngày 21 tháng 6 ông ghi vô bảng báo cáo thông tin Tesimond đưa Fawkes tới Anh bằng cách nào. Fawkes nổi tiếng là một người lính đánh thuê Flander và được giới thiệu cho "Mr Catesby" và "những người bạn quý tộc danh giá và những người có vũ khí và ngựa chiến".[28] Tuy nhiên, báo cáo của Turner không hề nhắc tới biệt danh của Fawkes ở Anh, John Johnson, và không đến được Cecil cho đến cuối tháng 11, sau khi âm mưu bị phát hiện.[3][29]

Không rõ khi nào Fawkes quay lại Anh, nhưng ông đã trở về London vào cuối tháng 8 năm 1605, khi ông và Wintour phát hiện thuốc súng trong hầm mộ bị phân hủy. Thuốc súng được mang thêm vào trong phòng và được che đậy bằng gỗ.[30] Vài cuộc họp trong tháng 10 đã quyết định vai trò cuối cùng của Fawkes trong âm mưu. Ông đã đốt mòi nổ và lúc đó trốn thoát qua sông Thames. Đồng thời, một cuộc nổi loạn ở Midlands sẽ giúp bảo đảm bắt giữ được Công chúa Elizabeth. Những hành động giết vua thường không được chấp thuận, và Fawkes sẽ đi đến lục địa, nơi ông sẽ giải thích cho các thế lực Công giáo về nghĩa vụ thiêng liêng của mình là giết nhà vua và các thân cận của ông.[31]

Phát hiện

Âm mưu thuốc súng bị phát hiện (c. 1823), Henry Perronet Briggs

Một số tên đồng phạm lo ngại về những người Công giáo sẽ có mặt tại Nghị viện trong buổi khai mạc.[32] Buổi chiều ngày 26 tháng 10, Lord Monteagle nhận được bức thư vô danh cảnh báo ông tránh xa nơi đó, và "ở nhà để cho an toàn… nghị viện sẽ bị nổ tung".[33] Mặc dù nhanh chóng nhận ra sự tồn tại của bức thư, được báo tin bởi một trong những người giúp việc của Monteagle, những tên đồng phạm vẫn quyết tâm tiếp tục với những kế hoạch đã bàn vì cho rằng bức thư "rõ ràng được coi là một trò đùa".[34] Fawkes kiểm tra hầm vào ngày 30 tháng 10 và báo cáo rằng không có chuyện gì hết.[35] Những nghi ngờ của Monteagle đã làm đứt dây động rừng, và bức thư được trình bày với Vua James. Nhà vua đã gọi Ngài Thomas Knyvet đi lục soát những cái hầm dưới Nghị viên, nơi mà ông đã lục soát vào đầu giờ ngày 5 tháng 11. Ca gác của Fawkes là tối hôm trước, Percy đưa một ngòi thuốc và một cái đồng hồ cho Fawkes "bởi vì ông cần theo dõi thời gian".[3] Ông bị phát hiện rời khỏi hầm, ngay sau giữa đêm và bị bắt. Bên trong, các thùng thuốc súng được giấu bị phát hiện dưới những khúc củi và than đá.[36]

Tra tấn

Fawkes khai tên ông là John Johnson và trước tiên bị các tùy tùng thân cận của nhà Vua thẩm vấn, nhưng ông vẫn tỏ ra bất phục.[37] Khi lãnh chúa hỏi ông định làm gì khi sở hữu số lượng lớn thuốc súng, Fawkes đáp trả rằng ông dự tính sẽ "thổi bay lũ ăn xin Scotland về vùng núi quê hương của chúng mày."[38] Ông tự nhận mình là người Công giáo 36 tuổi đến từ Netherdale ở Yorkshire, và khai cha ông là Thomas và mẹ ông là Edith Jackson. Khi những vết thương trên cơ thể ông được những người thẩm vấn nhận ra, ông giải thích đó là do di chứng của viêm màng phổi. Fawkes thừa nhận ý định của ông là cho Thượng Nghị viện nổ tung và bày tỏ sự hối tiếc vì đã không làm được điều này. Cách ứng xử của ông khiến ông nhận được sự ngưỡng mộ của Vua James, người mô tả Fawkes là sở hữu "một sự kiên định của người Công giáo".[39]

Tuy nhà vua ngưỡng mộ Fawkes, nhưng vào ngày 6 tháng 11 James ra lệnh tra tấn "John Johnson" để tiết lộ tên của những kẻ đồng mưu.[40] Nhà vua ra lệnh rằng ban đầu tra tấn nhẹ nhàng, đề cập sử dụng đến còng tay, nhưng có thể nặng hơn nếu cần thiết, cho phép sử dụng đến cái trăn: "Tra tấn ông ấy nhẹ nhàng trước tiên và từ từ tiến tới biện pháp nặng nhất".[37][41] Sau đó, Fawkes được chuyển đến Tháp Luân Đôn. Nhà vua đã soạn ra một danh sách các câu hỏi dành cho "Johnson", chẳng hạn như "ông ấy là ai, vì ta chưa bao giờ nghe thấy ai biết đến ông ấy", "Ông ấy học tiếng Pháp khi nào và ở đâu?", và "Nếu ông ấy theo đạo Công giáo, ai đã hướng dẫn ông theo đạo?"[42] Căn phòng nơi Fawkes bị thẩm vấn sau này biết đến là Phòng Guy Fawkes.[43]

Chữ ký "Guido" của Fawkes ngay sau khi ông bị tra tấn, nhìn ngoằn ngèo hơn khi so sánh với chữ ký sau đó.

Sir William Waad, là Trung úy của tòa tháp, đã giám sát và lấy được lời thú tội của Fawkes sau khi tra tấn.[37] Ông đã tìm kiếm trên người Fawkes và tìm thấy một bức thư được gửi tới Guy Fawkes. Waad thật bất ngờ khi "Johnson" vẫn im lặng, không tiết lộ về âm mưu hoặc người viết bức thư.[44] Vào đêm ngày 6 tháng 11 ông nói với Waad, người đã báo cáo cho Salisbury rằng "Ông [Johnson] nói với chúng tôi rằng từ khi ông thực hiện hành động đó, ông đã cầu nguyện mỗi ngày với Chúa rằng hành động của ông là để củng cố cho đức tin đạo Công giáo và cứu rỗi linh hồn của ông". Dựa theo Waad, Fawkes nghỉ ngơi được suốt đêm, mặc dù ông bị cảnh báo rằng ông sẽ bị tra khảo cho đến khi "Ông tiết lộ bí mật bên trong cho Waad và tất cả kẻ đồng phạm của ông".[45] Fawkes mất đi sự điềm tĩnh vào một lúc nào đó trong ngày hôm sau.[46]

Người quan sát Sir Edward Hoby báo "Từ khi Johnson ở trong tháp, ông bắt đầu nói tiếng Anh". Fawkes đã tiết lộ danh tính thật trong ngày 7 tháng 11 và khai với người tra hỏi ông rằng có năm người liên quan đến âm mưu giết nhà Vua. Ông bắt đầu tiết lộ tên của họ vào ngày 8 tháng 11 và nói về ý định đưa Công chúa Elizabeth lên ngôi vương như thế nào. Ngày 9 tháng 11, lời thú tội lần thứ ba của ông đã tố cáo Francis Tresham. Sau vụ âm mưu Ridolfi năm 1571, những tù nhân bị ép để thú tội trước khi sao chép và ký tên, nếu họ vẫn còn có thể.[47] Mặc dù không chắc chắn rằng liệu ông có bị tra tấn trên cái trăn hay không, nhưng chữ ký ngoằn ngèo của Fawkes vẫn biểu lộ sự đau đớn mà ông phải chịu đựng khi bị thẩm vấn.[48]